Thưa Tổng thống U Thên Sên, Chủ tịch Hội nghị Cấp cao ASEAN,
Thưa Quốc vương,
Thưa các vị đồng nghiệp!
Trước hết, Việt Nam xin cảm ơn sự đón
tiếp chu đáo và xin chúc mừng Mi-an-ma trên cương vị Chủ tịch ASEAN lần
đầu tiên. Việt Nam sẽ hợp tác và ủng hộ Mi-an-ma hoàn thành tốt trọng
trách Chủ tịch ASEAN năm 2014. Theo chủ đề của Hội nghị, chúng tôi xin
chia sẻ một số ý kiến sau:
1. Về hòa bình và an ninh khu vực
Việt Nam xin thông báo và nhấn mạnh về vấn đề Biển Đông như sau:
Hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn,
tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông - mối quan tâm chung của
ASEAN, của khu vực và thế giới đang bị đe dọa nghiêm trọng.
Từ ngày 01/5/2014 Trung Quốc đã ngang
nhiên đưa giàn khoan nước sâu cùng hơn 80 tàu vũ trang, tàu quân sự và
máy bay hộ tống đi vào vùng biển Việt Nam và đã hạ đặt giàn khoan này
tại vị trí nằm sâu trên 80 hải lý trong Thềm lục địa và vùng Đặc quyền
Kinh tế của Việt Nam theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982. Các
tàu hộ tống bảo vệ giàn khoan của Trung Quốc đã rất hung hăng bắn vòi
nước có cường độ mạnh và đâm húc thẳng vào các tàu công vụ, tàu dân sự
của Việt Nam, gây hư hại nhiều tàu và làm nhiều người bị thương. Đây là
lần đầu tiên Trung Quốc ngang nhiên đưa giàn khoan vào hạ đặt tại địa
điểm nằm sâu trong Thềm lục địa và vùng Đặc quyền Kinh tế của một nước
trong ASEAN, là sự vi phạm đặc biệt nghiêm trọng Luật pháp Quốc tế, Công
ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 và cũng là sự vi phạm đặc biệt
nghiêm trọng Tuyên bố về Ứng xử của các Bên trên Biển Đông (DOC) mà
Trung Quốc là một Bên tham gia ký kết. Hành động cực kỳ nguy hiểm này đã
và đang đe dọa trực tiếp đến hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng
hải ở Biển Đông.
Việt Nam đã hết sức kiềm chế, chân thành
bày tỏ mọi thiện chí, sử dụng mọi kênh đối thoại, giao thiệp với các
cấp khác nhau của Trung Quốc để phản đối và yêu cầu Trung Quốc rút ngay
giàn khoan và các tàu vũ trang, tàu quân sự ra khỏi vùng biển của Việt
Nam. Tuy nhiên, đến nay Trung Quốc không những không đáp ứng yêu cầu
chính đáng của Việt Nam mà còn vu khống, đổ lỗi cho Việt Nam và tiếp tục
dùng sức mạnh, gia tăng các hành động uy hiếp, xâm phạm ngày càng nguy
hiểm và nghiêm trọng hơn.
Việt Nam đặc biệt coi trọng và luôn làm
hết sức mình để gìn giữ và tăng cường quan hệ hữu nghị tốt đẹp với Trung
Quốc. Việt Nam cũng luôn chân thành mong muốn cùng với Trung Quốc giải
quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc
tế, bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau vì lợi ích của nhân dân hai nước, vì
hòa bình, ổn định của Khu vực và Thế giới. Song, lãnh thổ là thiêng
liêng, Việt Nam cực lực phản đối các hành động xâm phạm và kiên quyết
bảo vệ chủ quyền quốc gia và lợi ích chính đáng của mình phù hợp với
Luật pháp quốc tế.
Chúng tôi trân trọng cám ơn và khẩn
thiết kêu gọi các nước ASEAN, các nước trên thế giới, các cá nhân và Tổ
chức quốc tế tiếp tục lên tiếng phản đối hành động xâm phạm nghiêm trọng
nêu trên và ủng hộ yêu cầu hợp pháp, chính đáng của Việt Nam.
Trước tình hình đặc biệt nghiêm trọng
này, Việt Nam đề nghị ASEAN, chúng ta tăng cường đoàn kết, thống nhất và
khẳng định lại mạnh mẽ các nguyên tắc đã được nêu tại Tuyên bố 6 điểm
về Biển Đông, đồng thời yêu cầu Trung Quốc tuân thủ Luật pháp quốc tế,
Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982, đặc biệt phải tôn trọng thềm
lục địa và vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của các quốc gia ven biển
và thực hiện đầy đủ, nghiêm túc Tuyên bố Ứng xử của các bên ở Biển Đông
(DOC). Và cùng ASEAN thương lượng thực chất về Bộ Quy tắc ứng xử COC.
Việt Nam đề nghị ASEAN đưa các nội dung
nêu trên về vấn đề Biển Đông vào Tuyên bố chung của Hội nghị và Tuyên bố
của Chủ tịch Hội nghị Cấp cao ASEAN lần này. Việt Nam đánh giá cao việc
các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN, ngày 10/5/2014, đã nhất trí thông qua
một Tuyên bố riêng về tình hình nghiêm trọng hiện nay ở Biển Đông, thể
hiện rõ sự đoàn kết, vai trò trung tâm, tinh thần chủ động và trách
nhiệm cao của ASEAN đối với hòa bình, ổn định và an ninh của khu vực.
2. Về lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN
Việt Nam đánh giá cao Báo cáo của ngài
Tổng Thư ký ASEAN về các hoạt động xây dựng Cộng đồng ASEAN. Chúng tôi
cho rằng ASEAN chúng ta cần phải làm nhiều việc hơn nữa và tập trung vào
những trọng tâm:
Trước hết, mỗi quốc gia và cả khu vực
đều phải nỗ lực thực hiện đúng thời hạn Lộ trình xây dựng Cộng đồng.
Cùng với việc đẩy mạnh chất lượng của gần 80% dòng hành động đã và đang
được triển khai, ASEAN cần ưu tiên thực hiện 20% phần còn lại. Việt Nam
ủng hộ việc thông qua Tuyên bố Nay-pi-tô về xây dựng Cộng đồng ASEAN làm
văn kiện định hướng cho các hoạt động trong năm 2014.
Chúng ta cần tăng cường phát huy vai trò chủ đạo của ASEAN
nhằm bảo đảm hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển trong khu vực,
cũng như ứng phó hiệu quả với những thách thức đang đặt ra.
Cùng với nỗ lực xây dựng Cộng đồng,
ASEAN cần phát huy hơn nữa vai trò chủ đạo ở khu vực, nhất là trong bối
cảnh có nhiều sáng kiến về khuôn khổ an ninh khu vực đang được các nước
lớn đưa ra. ASEAN cần chủ động, tích cực có tiếng nói chung về các vấn
đề có ảnh hưởng trực tiếp tới hòa bình, an ninh và phát triển của khu
vực; đặc biệt cần đề cao các nguyên tắc giải quyết bất đồng bằng biện
pháp hòa bình, kiềm chế, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, tuân
thủ các quy định của luật pháp quốc tế,…
Theo đó, ASEAN cần đẩy mạnh đối thoại
xây dựng lòng tin, xây dựng và chia sẻ các chuẩn mực ứng xử chung cũng
như phát huy các công cụ và cơ chế hợp tác hiện có như Hiệp ước Thân
thiện và Hợp tác (TAC), Tuyên bố Bali về các nguyên tắc quan hệ cùng có
lợi, Hiệp ước Đông Nam Á không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ), Tuyên bố
ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).
Vì các mục tiêu trên, chúng tôi nhất trí
với đề xuất xây dựng một khuôn khổ các quy tắc ứng xử và hợp tác chung ở
khu vực Đông Á, dựa trên các nguyên tắc của Hiệp ước TAC và các thỏa
thuận đã có, cũng như các sáng kiến có liên quan được đưa ra gần đây.
Đồng thời, chúng ta cần tiếp tục gắn kết mục tiêu này trong nỗ lực xây
dựng Cộng đồng và Tầm nhìn ASEAN sau 2015.
Để làm được điều đó, ASEAN cần tiếp tục
giữ vững đoàn kết và thống nhất, đề cao trách nhiệm vì lợi ích chung của
khu vực trên cơ sở các nguyên tắc và phương cách đã thỏa thuận, góp
phần bảo đảm tốt hơn môi trường hòa bình, an ninh và ổn định, tạo điều
kiện thuận lợi để ASEAN tiếp tục phát triển vững mạnh trong giai đoạn
tiếp theo.
ASEAN chúng ta cũng cần đẩy mạnh các nỗ
lực nhằm ứng phó hiệu quả đối với các thách thức an ninh phi truyền
thống đang nổi lên, bao gồm các thách thức môi trường, nguồn nước, thiên
tai, biến đổi khí hậu, dịch bệnh… Trước những thiên tai, thảm họa xảy
ra liên tiếp gần đây, tôi đề nghị các cơ quan chức năng của ASEAN cần
phải rà soát và đưa ra các kiến nghị về việc tăng cường khả năng hợp
tác, ứng phó kịp thời và hiệu quả của ASEAN trong lĩnh vực này.
Nhân dịp này, một lần nữa, tôi xin gửi
lời chia sẻ sâu sắc tới nhân dân Phi-líp-pin về những hậu quả nặng
nề do cơn bão Hải Yến gây ra và tới gia đình các nạn nhân của thảm họa
máy bay MH370. Những thảm họa này càng đòi hỏi chúng ta phải quan tâm
hơn nữa việc tăng cường năng lực ứng phó, hợp tác của ASEAN. Chúng tôi
đề nghị sớm tổ chức tổng kết kinh nghiệm về sự phối hợp của khu vực
trong công việc quan trọng này.
3. Về tương lai Cộng đồng ASEAN. Việt Nam đánh giá cao thỏa thuận Cấp cao ASEAN về xây dựng Tầm nhìn ASEAN sau 2015.
Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015 phải
là sự tiếp nối và phát huy các thành tựu đã đạt được trong Lộ trình xây
dựng Cộng đồng ASEAN 2009-2015. Sau khi trở thành Cộng đồng, ASEAN cần
hướng tới những mục tiêu liên kết cao hơn trên cả ba trụ cột. Đồng thời
phát huy mạnh mẽ vai trò chủ đạo trong cấu trúc khu vực, chủ động thúc
đẩy và mở rộng liên kết ở khu vực Đông Á. Tầm nhìn sau 2015 phải giúp
đưa Cộng đồng ASEAN vì phúc lợi người dân, khơi gợi ý thức cộng đồng và
khuyến khích sự tham gia tự nguyện, tích cực của người dân vào tiến
trình này. ASEAN cần chú trọng củng cố và tăng cường hơn nữa các cơ chế
hợp tác nhằm ứng phó kịp thời, hiệu quả với những rủi ro, bao gồm cả
thiên tai, dịch bệnh, tai nạn. Chúng tôi đề nghị giao Hội đồng Điều phối
ASEAN xây dựng kế hoạch kỷ niệm thiết thực về sự kiện Cộng đồng ASEAN
ra đời.
4. Về kiểm điểm và định hướng quan hệ đối ngoại của ASEAN
Việt Nam đề nghị ASEAN gia tăng vai trò
và hợp tác với các đối tác tại các diễn đàn khu vực; phát huy vai trò
chủ đạo trong diễn đàn Đông Á; xây dựng một khuôn khổ các quy tắc ứng xử
và hợp tác tương tự như Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác (TAC) mở rộng ra
phạm vi toàn Đông Á.
Là điều phối viên quan hệ ASEAN-EU, Việt
Nam đề nghị Hội nghị Bộ trưởng ASEAN-EU lần thứ 20 sắp tới cần bàn kỹ
việc tăng cường quan hệ đối tác ASEAN-EU, trong đó có đề xuất của EU về
tổ chức các cuộc gặp cấp cao giữa Lãnh đạo hai Bên. Chúng tôi cũng ủng
hộ đề xuất rà soát và đề ra những định hướng chỉ đạo về việc tăng cường
quan hệ đối ngoại của ASEAN.
Thưa quý vị,
Việt Nam trân trọng cảm ơn và đánh giá
cao sự đóng góp quan trọng của Tổng thống In-đô-nê-xi-a Xu-xi-lô
Bam-bang Giu-đô-giô-nô vào quá trình xây dựng Cộng đồng ASEAN. Xin chúc
Ngài Tổng thống mọi điều tốt đẹp.
Xin cám ơn./.